vrijdag 10 februari 2012

Carl de Keyzer in de bibliotheek (terugblik)

In een afgeladen bibliotheek ("102 man" volgens Koen) mochten we gisteren onze derde Avondklok-gast verwelkomen. Carl de Keyzer: Magnumfotograaf met internationale uitstraling, maar met roots in Wevelgem. De Keyzer bleek ondanks zijn glanscarrière heel down to earth en praatgraag. Velen beschouwen hem als een geëngageerd kunstenaar; zelf houd hij het liever bij 'documentair fotograaf'.

In het eerste halfuur van zijn lezing overliep De Keyzer in vogelvlucht zijn oude fotoreportages. Eerst zuinig geïllustreerd met enkel de covers van de boeken, maar gaandeweg begeleid met de eigenlijke foto's — tientallen sublieme beelden die in ijltempo voorbijkwamen. In het tweede deel kreeg het Wevelgemse publiek de avant-première te zien van Carls nieuwste project Moments before the flood.



Carl vertelde met smaak hoe hij op jonge leeftijd zijn voetbaldromen opgaf, een studie dierengeneeskunde stopzette en dan maar fotografie studeerde aan de Gentse academie. Daar bleek algauw zijn grote talent om dingen mooi op de gevoelige plaat vast te leggen.

Vanaf 1982 begon zijn carrière als freelancer. Liever dan te werken als haastige gelegenheidsfotograaf, beet De Keyzer zich vast in zeer persoonlijke projecten. Hij reisde er de wereld voor rond. In 1994 werd hij volwaardig lid van Magnum, een van de vier Belgen in deze fotografiecoöperatieve.

Het eerste boek van Carl de Keyzer, Oogspanning, publiceerde hij in 1982. Voor India (1987) bereisde hij vijf maanden het Indische subcontinent op zoek naar plaatsen waar veel mensen samenwonen. Toen kwam God Inc. (1992), een reportage over de rol van religie in de Verenigde Staten.

Het plaatboek Homo Sovieticus (1989) zoemt in op de Sovjet-Unie net voor de val van de Berlijnse Muur. In East of Eden (1996) bracht De Keyzer opnieuw het Oostblok in beeld, alles wat — letterlijk — ten oosten lag van het 'paradijselijke' West-Europa. Evropa (2000) kwam tot stand in het Keizer Karel-jaar. De Keyzer bereisde Europa zoals Keizer Karel het ooit had voorgedaan en kwam terug met beelden van een oud, conservatief en angstig continent.

ZONA (2003) is De Keyers beeldverslag van de voormalige Goelag-kampen in Siberië. Saillant detail: ze worden nog steeds gebruikt als gevangenissen. De Keyzer kreeg welwillende toelating om deze strafinstellingen te fotograferen. Hij kreeg er schik in tijdens de reportage het propagandistische spel nog wat meer in de verf te zetten.

Het dure fotoboek ZONA is trouwens voor een fractie van de prijs als applicatie verkrijgbaar op iPad. De formule is vooralsnog geen commercieel succes, zodat het voorlopig het enige fotoboek blijft van De Keyzer dat in dit formaat te koop is. We kregen een stukje van de app te zien en te horen, inclusief Engelstalige commentaarstem.

Trinity (2008) was het langstlopende project van Carl de Keyzer. In een spanne van vijftien jaar trok hij door vijfentwintig landen, op zoek naar evenementen waar "de macht zich toont aan het publiek". De Keyzer wilde een soort update maken van de protserige politieke schilderijen die ooit besteld werden door koningen en prelaten, en nu de muren van het Louvre en het Prado sieren.

Congo (belge) uit 2009 is het resultaat van een aantal reizen door Afrika. Eerst maakte De Keyzer, zoals hij altijd doet, een verkennende tocht door Congo, in het gezelschap van David van Reybrouck. De eigenlijke reis vond in 2008-2009 plaats. 'Dit boek gaat meer over België dan over Congo,' sneerde De Keyzer. Toen Congo het persoonlijke bezit werd van Leopold II werden alle Congolezen prompt als slaven beschouwd die moesten helpen om een stukje België te exporteren naar de tropenzon. Rijke Belgen kwamen zich settlen in Oost-Congo aan het Kivumeer, bij de grens met Rwanda en Burundi, waar ook de lucratieve mijnen gelegen waren.

De Keyzer ging op zoek naar de restanten van de periode. Hij kreeg de steun van plaatselijke ngo's om te mogen fotograferen, op voorwaarde dat hij in ruil enkele hand- en spandiensten leverde. Tijdens dit verhaal kwam goed de praktische kant van het leven van een topfotograaf bloot te liggen. De Keyzer moest meermaals afrekenen met corrupte ambtenaren die grof geld vroegen voor officiële toelatingsbewijzen die geen knoop waard bleken te zijn.

Congo belge en images (2010) is een soort pendant van het vorige boek. Carl De Keyzer en Johan Lagae selecteerden uit het uitpuilende archief van het Afrikamuseum in Tervuren meer dan honderd nooit eerder gepubliceerde foto's van Belgisch Congo. De grote negatieven op glasplaat werden opgespoord, de foto's ontdaan van krassen en emulsievlekjes. Na de restauratie maakten ze een gloednieuwe indruk waardoor ze het onderwerp akelig dichtbij brengen.



Tot slot beleefden we de avant-première van De Keyzers nieuwste boek: Moments for the flood. De Keyzer pakt daarin een actueel thema aan: de global warming-problematiek, en meer algemeen de angst voor de natuur — "de grootste macht ter wereld". Met honderden Google Earth-coördinaten in de gps schuimde Carl De Keyzer de contourlijnen van Europa af, op zoek naar onheilszwangere scènes aan zee en strand. De goedkope belettering van Moments is een knipoog naar dystopische fictie à la War of the worlds van H.G. Wells. (De covervormgeving van De Keyzers boeken is nooit toevallig.)

In dit boek zat de uitdaging 'm er deels in alle clichébeelden van de zee, dat sufgefotografeerde onderwerp, te mijden. Bij dit project vertelde Carl, met instemming van de vele fotoamateurs in de zaal, ook eindelijk iets over de technische kant van de zaak. Hoe hij drie of vier beelden uit zijn peperdure Face One-camera samenvoegt opdat door de speciale kleurwerking de zee echt een volwaardig personage zou zijn op de foto. Sedert 2003 werkt De Keyzer volledig digitaal, onder meer met de Nikon D3X.

De Keyzer houdt ervan sprekende details wat dikker aan te zetten. Hij is niet vies van digitale nabewerking en kiest van tijd tot tijd voor een wat theatrale belichting. De kritiek daarop van meer puristische fotografen legt hij naast zich neer. Fotografie is per definitie leugenachtig: het begint al met je cadrage, met wat je wegsnijdt uit je beeld. Traditioneel start De Keyzer zijn beeldopbouw met het kiezen van de juiste achtergrond: da's al één kopzorg minder. Daarna is het afwachten geblazen, tot iets op de voorgrond gebeurt. En dan: klik.

Aan beginnende fotografen gaf Carl vooral de raad om door te zetten. Techniek leer je al doende; het komt erop aan genoeg manuren te maken en je grenzen te verleggen. De drijvende kracht moet van jezelf uitgaan. Ook het gerenommeerde fotoagentschap Magnum, waar De Keyzer deel van uitmaakt, heeft het moeilijk in deze digitale tijden. De interesse voor documentaire fotografie is afgenomen. Fotografen als De Keyzer moeten zich vrijheid kopen door af en toe goedbetaalde opdrachten aan te nemen of les te geven aan de academie.

Daar staat tegenover dat de hedendaagse techniek veel meer mogelijk maakt dan vroeger. Dat goedbedoelende amateurs weleens willen overdrijven met modieuze technieken als high dynamic range, moeten we er maar bijnemen.

0 reactie(s):